مشکلات مقعدی شایع‌اند اما به‌دلیل تابو، بسیاری دیر مراجعه می‌کنند. این راهنما با زبان ساده، مسیر تشخیص و درمان هموروئید، شقاق، فیستول و کیست مویی را توضیح می‌دهد تا با آرامش و آگاهی تصمیم بگیرید.
خلاصه تصمیم: درد تیز و سوزشی حین اجابت مزاج + قطره‌های خون قرمز روشن → احتمالاً شقاق. خونریزی بدون درد، برآمدگی یا خارش → احتمالاً هموروئید. ترشح چرکی یا سوراخ کوچک کنار مقعد → احتمالاً فیستول. تورم و ترشح در چین باسن → احتمالاً کیست مویی. تشخیص قطعی با معاینهٔ متخصص است.
طیف درمان از کم‌تهاجمی تا جراحی
بیماری
درمان‌های خانگی/دارویی
روشهای مطبی/کم‌تهاجمی
جراحی
هموروئید
فیبر و آب کافی، حمام نشسته، پماد/شیاف ضدالتهاب
بستن با رابربند، اسکلروتراپی، لیزر منتخب
هموروئیدکتومی در موارد پیشرفته/عودی
شقاق (فیشر)
ملین اسموتیک، حمام نشسته، پماد نیترو/دیلتیاzem
تزریق بوتاکس در موارد مزمن منتخب
اسفنکتروتومی جانبی داخلی در مقاوم‌ها
فیستول مقعدی
کنترل عفونت، مراقبت از پوست
ستون‌گذاری برای تخلیه و آماده‌سازی
فیستولوتومی، فلپ مخاطی، پلاگ/روشهای حفظ اسفنکتر
کیست مویی
بهداشت ناحیه، کوتاهکردن مو، تخلیه آبسه در فاز حاد
لیزر سینوس منتخب
جراحی باز/بسته با تکنیک‌های کاهش عود
چه زمانی مراجعه فوریتی لازم است؟
خونریزی شدید یا تداوم خونریزی
تب، لرز، درد ضرباندار یا تورم پیشرونده (احتمال آبسه)
درد شدیدِ مقاوم به مسکن
بی‌اختیاری جدید یا ترشح چرکی بدبو
بیماران با بارداری، بیماری‌های التهابی روده یا اختلال انعقادی
این صفحه جایگزین معاینهٔ پزشکی نیست؛ تشخیص و انتخاب درمان باید توسط پزشک انجام شود.
سبک زندگی، تغذیه و پیشگیری از عود
افزایش فیبر روزانه (سبزی، میوه، غلات کامل) و نوشیدن آب کافی
اجتناب از زورزدن و توقف طولانی روی توالت؛ پاسخ‌دادن به حس دفع
فعالیت بدنی منظم برای بهبود حرکات روده
حمام نشستهٔ ولرم در درد و التهاب حاد
حفظ بهداشت و خشکی نسبی ناحیه؛ استفاده از لباس‌های نخی
مرور سریع بیماری‌ها و مسیر درمان
هموروئید (بواسیر)
تورم شبکهٔ وریدی در کانال مقعد. درجه‌بندی داخلی از I تا IV. درجات I–II معمولاً با اصلاح سبک زندگی و درمان دارویی کنترل میشوند؛ در درجات II–III، رابربند گزینهٔ مؤثر مطبی است؛ در موارد علامت‌دارِ بزرگ یا عودکننده، جراحی مطرح میشود. برای درمان هموروئید در تهران می توانید به دکتر الهه فروتن مراجعه داشته باشین!
شقاق (فیشر)
پارگی خطی دردناک لبهٔ مقعد؛ در حادها مراقبت محافظه‌کارانه و پمادهای شل‌کننده مؤثر است؛ اگر مزمن شود یا پاسخ ندهد، بوتاکس و در گام بعد اسفنکتروتومی جانبی طبق نظر جراح قابل‌انجام است. برای درمان شقاق در تهران می توانید به دکتر الهه فروتن مراجعه داشته باشین!
فیستول مقعدی
ارتباط غیرطبیعی بین کانال مقعد و پوست اطراف. اغلب پس از آبسه ایجاد میشود و برای درمان قطعی به مداخلهٔ جراحیِ نگه‌دارندهٔ عملکرد اسفنکتر نیاز دارد. انتخاب تکنیک به مسیر و پیچیدگی فیستول وابسته است. برای درمان فیستول مقعدی در تهران می توانید به دکتر الهه فروتن مراجعه داشته باشین!
کیست مویی (پایلونیدال)
کیست/سینوس در چین میان‌باسی. در فاز آبسه، تخلیهٔ مناسب و کنترل عفونت اولویت دارد؛ برای پیشگیری از عود، تکنیک‌های جراحی منتخب یا روشهای کم‌تهاجمی مانند لیزر سینوس با رعایت مراقبت‌های پس از عمل توصیه میشوند. برای درمان کیست مویی در تهران می توانید به دکتر الهه فروتن مراجعه داشته باشین!
مشاوره تخصصی بیماری‌های مقعدی با دکتر الهه فروتن
تهران، سعادت‌آباد، میدان کاج، ابتدای سرو غربی، نبش خیابان مروارید، ساختمان مروارید، طبقهٔ اول، واحد ۱۰
پرسش‌های پرتکرار در رابطه با درمان بیماری های مقعدی
آیا همهٔ موارد هموروئید نیاز به جراحی دارند؟
خیر. بسیاری با اصلاح سبک زندگی و روشهای مطبی مانند رابربند درمان میشوند؛ جراحی برای موارد بزرگ، عودکننده یا مقاوم است.
درد شقاق چقدر طول میکشد تا بهتر شود؟
در موارد حاد، با درمان دارویی و حمام نشسته، درد طی ۱–۳ هفته فروکش می‌کند. مزمن‌ها ممکن است به بوتاکس یا جراحی نیاز داشته باشند.
آیا فیستول بدون جراحی درمان میشود؟
به‌ندرت. بیشتر فیستولها برای درمان قطعی به مداخلهٔ جراحی نیاز دارند و نوع عمل به مسیر فیستول و درگیرشدن اسفنکتر بستگی دارد.
پس از جراحی کیست مویی چگونه از عود پیشگیری کنم؟
رعایت بهداشت، کوتاهکردن موهای ناحیه، کاهش رطوبت و پیروی از دستورات مراقبت زخم طبق نظر پزشک.
سوالات رایج درباره درمان بیماری‌های مقعدی
۱) «خون روشن روی دستمال می‌بینم؛ یعنی هموروئید داخلی گرفتم؟»
خون قرمز روشن حین یا پس از اجابت مزاج می‌تواند نشانهٔ هموروئید داخلی یا شقاق (فیشر) باشد. معاینه تعیین‌کننده است. در هموروئید، برجستگی و خارش شایع‌تر است؛ در شقاق، درد تیز و سوزشی غالب است. ارزیابی بالینی و در صورت لزوم آنوسکوپی برای افتراق و برنامهٔ درمان (از اصلاح سبک زندگی تا رابربند) انجام میشود.
۲) «برای بواسیر خارجی پماد جواب می‌ده یا حتماً عمل لازم دارم؟»
در هموروئید خارجی خفیف، اقدامات محافظه‌کارانه (فیبر، آب، کاهش زورزدن، حمام نشسته و پمادهای ضدالتهاب) کافی است. در لختهٔ حاد و دردناک (هموروئید ترومبوزه)، در ساعات/روزهای اول می‌توان تخلیهٔ انتخابی انجام داد. جراحی یا لیزر زمانی مطرح است که علائم شدید، مکرر یا مقاوم باشد.
۳) «شقاقم قدیمیه؛ با پماد خوب می‌شه یا باید بوتاکس بزنم؟»
شقاق مزمن معمولاً پاسخ محدود به پمادهای شل‌کنندهٔ اسفنکتر (نیترو/دیلتیازم) دارد. تزریق بوتاکس گزینهٔ کم‌تهاجمی مؤثر برای کاهش اسپاسم و تسهیل ترمیم است. در موارد مقاوم، اسفنکتروتومی جانبی داخلی با تکنیک محافظه‌کارانه انجام میشود.
۴) «بعد از رابربند کردن بواسیر، درد و فشار طبیعیه؟»
بله، احساس فشار/سنگینی تا ۴۸–۷۲ ساعت نخست شایع است. مسکن ساده، حمام نشسته و پرهیز از زورزدن کمک می‌کند. درد شدیدِ پایدار یا تب نیاز به بررسی برای عوارض نادر دارد. چند جلسهٔ بستن با رابربند ممکن است لازم شود تا درجات II–III کنترل شوند.
۵) «ترشح بدبو کنار مقعدم میاد؛ یعنی فیستوله؟»
ترشح چرکی از سوراخ کوچک کنار مقعد به نفع فیستول مقعدی است که غالباً پس از آبسه ایجاد میشود. درمان قطعی معمولاً جراحیِ حفظ‌کنندهٔ اسفنکتر است (مثل فیستولوتومی سطحی، ستون‌گذاری، فلپ مخاطی یا پلاگ) بر اساس مسیر و درگیری اسفنکتر.
۶) «کیست مویی با لیزر سینوس بهتره یا عمل باز؟»
انتخاب بین لیزر سینوس، جراحی باز یا بسته به وسعت مسیرها، عفونت فعال و ریسک عود بستگی دارد. لیزر در موارد منتخب با مسیرهای محدود مزیتِ بهبود سریع‌تر دارد؛ اما در سینوس‌های گسترده یا عودهای پیچیده، تکنیک‌های جراحی با اصلاح خط وسط و مراقبت دقیق از زخم ارجح است.
۷) «یبوست مزمنم باعث بواسیر و شقاق می‌شه؟»
بله. یبوست و زورزدن مکرر از عوامل اصلی تشدید هموروئید و ایجاد/تداوم شقاق هستند. رژیم پرفیبر، مایعات کافی، فعالیت بدنی و ملین اسموتیک در کنترل علائم و پیشگیری از عود نقش کلیدی دارند.
۸) «حمام نشسته واقعاً فایده داره یا فقط رسمه؟»
حمام نشستهٔ ولرم با افزایش جریان خون موضعی و کاهش اسپاسم اسفنکتر، درد شقاق و التهاب هموروئید را کم می‌کند. ۱۰–۱۵ دقیقه، ۲–۳ بار در روز و پس از دفع توصیه میشود؛ جایگزین درمان پزشکی نیست، اما مکمل مؤثری است.
۹) «باردارم؛ خونریزی و برجستگی دارم، می‌تونم درمان کنم؟»
در بارداری، ورم عروقی و یبوست شایع است. تمرکز بر فیبر، مایعات، زمان‌بندی دفع و حمام نشسته است. داروها باید با نظر پزشک و امن برای بارداری انتخاب شوند. مداخلات تهاجمی معمولاً به پس از زایمان موکول میشود مگر در عوارض خاص (مثل آبسه).
۱۰) «بعد از اسفنکتروتومی خطر بی‌اختیاری دارم؟»
با اسفنکتروتومی جانبی داخلی استاندارد و انتخاب دقیق بیمار، خطر بی‌اختیاری پایدار پایین است. ارزیابی پیش‌عمل (سابقهٔ زایمان‌های سخت، جراحی‌های قبلی و تون پایهٔ اسفنکتر) برای کاهش ریسک ضروری است. تکنیک محافظه‌کارانه و تجربهٔ جراح اهمیت دارد.
۱۱) «هموروئید داخلی درجه چند تا کی با رابربند جواب می‌ده؟»
درجات II و برخی III پاسخ خوبی به بستن با رابربند دارند. درجات بالاتر، هموروئیدهای بسیار بزرگ یا همراه با پوست اضافهٔ خارجی ممکن است به جراحی نیاز داشته باشند. بهبود رژیم و دفع برای ماندگاری نتیجه ضروری است.
۱۲) «هر دردی موقع اجابت مزاج شقاقه یا چیز خطرناک‌تری هم هست؟»
نه لزوماً. درد می‌تواند ناشی از شقاق، التهاب هموروئید، آبسه، فیستول یا علل دیگر باشد. اگر درد شدید، تب، ترشح، خونریزی مداوم یا کاهش وزن دارید، باید ارزیابی تخصصی شوید تا علل جدی‌تر排除 گردد و درمان هدفمند آغاز شود.
۱۳) «کیست مویی بعد از درناژ آبسه، حتماً باید عمل قطعی بشه؟»
درناژ، مرحلهٔ کنترل عفونت حاد است. برای کاهش عود، درمان قطعی مسیرهای باقیمانده (لیزر سینوس منتخب یا جراحی با تکنیک مناسب) توصیه میشود. مراقبت از زخم، حذف مو و بهداشت ناحیه در نتیجهٔ درازمدت بسیار مؤثر است.
۱۴) «IBD دارم (کولیت یا کرون)؛ خونریزی‌هام هموروئیده؟»
بیماری‌های التهابی روده (IBD) می‌توانند خونریزی، درد و ضایعات اطراف مقعد ایجاد کنند و احتمال فیستول در کرون بیشتر است. تشخیص افتراقی با معاینه و بررسی‌های تکمیلی انجام میشود و درمان باید با هماهنگی فوق‌تخصص گوارش و جراح تنظیم گردد.
۱۵) «پماد نیترو بهتره یا دیلتیازم برای شقاق؟»
هر دو شل‌کنندهٔ اسفنکتر هستند و به کاهش درد و بهبود ترمیم کمک می‌کنند. نیترو می‌تواند سردرد بدهد؛ دیلتیازم معمولاً تحمل‌پذیرتر است. انتخاب بر اساس تحمل بیمار، منع مصرف و نظر پزشک انجام میشود. تداوم مصرف طبق نسخه اهمیت دارد.
۱۶) «چقدر طول می‌کشه بعد از عمل هموروئیدکتومی برگردم سر کار؟»
بسته به وسعت جراحی، کار سبک معمولاً طی ۱–۲ هفته ممکن است. درد و تورم در هفتهٔ اول بیشتر است و با مسکن، حمام نشسته و تنظیم دفع کنترل میشود. فعالیت پرفشار تا بهبود زخم به تعویق می‌افتد. برنامهٔ دقیق نقاهت را جراح تعیین می‌کند.
۱۷) «بعد از بوتاکس شقاق چه مراقبت‌هایی لازمه؟»
تداوم رژیم پرفیبر و مایعات، پرهیز از زورزدن، حمام نشسته، مصرف داروهای تجویز‌شده و پیگیری منظم. اثر بوتاکس موقت است (چند ماه) و فرصت ترمیم می‌دهد؛ اگر علائم پایدار بماند، ارزیابی مجدد برای گزینه‌های دیگر (مانند اسفنکتروتومی) انجام میشود.
۱۸) «آیا هر برآمدگی کنار مقعد کیست مویی است؟»
خیر. برآمدگی ممکن است آبسه، هموروئید خارجی ترومبوزه، پوست اضافهٔ پس از التهاب یا کیست مویی باشد. محل دقیق (میان‌خط باسن برای کیست مویی شایع‌تر است)، وجود مو/ترشح و معاینهٔ بالینی به تشخیص کمک می‌کند. درمان بر اساس علت متفاوت است.
۱۹) «می‌تونم با نشستن طولانی و اضافه‌وزن هموروئید رو بدتر کنم؟»
نشستن طولانی، اضافه‌وزن و کم‌تحرکی فشار وریدی را افزایش می‌دهد و می‌تواند هموروئید را تشدید کند. وقفه‌های حرکتی، کاهش وزن، فعالیت بدنی منظم و بهبود عادات دفع در مدیریت علائم مؤثر هستند.
۲۰) «چه کار کنم بعد از عمل (یا لیزر) عود نکنه؟»
پیشگیری از عود با مجموعه‌ای از اقدامات است: فیبر و مایعات کافی، زمان‌بندی منظم دفع، پرهیز از زورزدن و نشستن طولانی، حمام نشسته در دورهٔ التهاب، مراقبت صحیح از زخم، بهداشت و خشکی نسبی ناحیه و در کیست مویی، حذف منظم مو و پیگیری‌های دوره‌ای.
ر سریع بیماری‌ها و مسیر درمان
ر سریع بیماری‌ها و مسیر درمان